อนธิคมสฺส กิเลสาวรณํ ฐานํ, ตทภาโว อฏฺฐานนฺติฯ ตตฺถ ตทภาวคฺคหเณน คหิตํ ‘‘อตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิกาย สมฺมาทิฏฺฐิยา ฐิติํ ตพฺพิปรีตาย ฐานาภาวญฺจ อธิคมสฺส ฐานํ ปสฺสนฺเตน อิมินา ญาเณน อธิคมานธิคมานํ ฐานาฏฺฐานภูเต กิเลสาวรณตทภาเว ปสฺสติ ภควาติ อิมมตฺถํ สาเธนฺโต อาห ‘‘โลกิยสมฺมาทิฏฺฐิฐิติทสฺสนโต นิยตมิจฺฉาทิฏฺฐิฐานาภาวทสฺสนโต จา’’ติฯ เอตฺถ จ อธิคมฏฺฐานทสฺสนเมว อธิปฺเปตํ อุปริ ภพฺพปุคฺคลวเสเนว วิปากาวรณาภาวทสฺสนาทิกสฺส วกฺขมานตฺตาฯ อิมินา ปน ญาเณน สิชฺฌนโต ปสงฺเคน อิตรมฺปิ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ธาตุเวมตฺตทสฺสนโตติ ราคาทีนํ อธิมตฺตตาทิวเสน ตํสหิตานํ ธาตูนํ เวมตฺตตาทสฺสนโต, ‘‘อยํ อิมิสฺสา ธาตุยา อธิมตฺตตฺตา ราคจริโต’’ติอาทินา จริยาเหตูนํ วา, ราคาทโย เอว วา ปกติภาวโต ธาตูติ ราคาทิเวมตฺตทสฺสนโตติ อตฺโถฯ ปโยคํ อนาทิยิตฺวาติ สนฺตติมหามตฺตองฺคุลิมาลาทีนํ วิย กามราคพฺยาปาทาทิวเสน ปโยคํ อนาทิยิตฺวาฯ

(1.) เอกกนิทฺเทสวณฺณนา

[761] น เหตุเมวาติ เอตฺถ จ น เหตู เอวาติ อตฺโถ, พฺยญฺชนสิลิฏฺฐตาวเสน ปน รสฺสตฺตํ ม-กาโร จ กโต ‘‘อทุกฺขมสุขา’’ติ เอตฺถ วิยฯ อิมินาปิ นเยนาติ เอตฺถ ปุริมนเยน เหตุภาวาทิปฏิกฺเขโป, ปจฺฉิมนเยน นเหตุธมฺมาทิโกฏฺฐาสสงฺคโหติ อยํ วิเสโส เวทิตพฺโพฯ จุติคฺคหเณน จุติปริจฺฉินฺนาย เอกาย ชาติยา คหณํ ทฏฺฐพฺพํ, ภวคฺคหเณน นวธา วุตฺตภวสฺสฯ ตทนฺโตคธตาย ตตฺถ ตตฺถ ปริยาปนฺนตา วุตฺตาฯ อุปฺปนฺนํ มโนวิญฺญาณวิญฺเญยฺยเมวาติ ‘‘น รูปํ วิย อุปฺปนฺนา ฉวิญฺญาณวิญฺเญยฺยา’’ติ รูปโต เอเตสํ วิเสสนํ กโรติฯ

[762] กปฺปโต กปฺปํ คนฺตฺวาปิ น อุปฺปชฺชตีติ น กทาจิ ตถา อุปฺปชฺชติฯ น หิ ขีราทีนํ วิย เอเตสํ ยถาวุตฺตลกฺขณวิลกฺขณตา อตฺถีติ ทสฺเสติฯ

[763] สโมธาเนตฺวาติ โลเก วิชฺชมานํ สพฺพํ รูปํ สโมธาเนตฺวาฯ